Wbrew pozorom budowa domu energooszczędnego niewiele różni się od budowy domu metodą tradycyjną. Podstawowe zasady to prosta bryła budynku, odpowiednie materiały oraz staranne wykonawstwo. Koszty budowy takiego domu też nie są znacząco wyższe. Jak wynika z danych firmy Rockwool, partnera kampanii „Energooszczędność w moim domu”, postawienie domu energooszczędnego o powierzchni użytkowej 123 m² według standardu tej firmy może kosztować obecnie w Polsce tylko 2,7% więcej niż domu tradycyjnego o tej samej powierzchni. A co najważniejsze, inwestycja ta zwróci się po około 7 latach dzięki oszczędnościom ponad 30% rocznie na wydatkach na ogrzewania.
Dom energooszczędny musi być całościowo przemyślany przez architekta już na wstępnym etapie projektowania. Ważna jest również świadomość inwestora na temat rozwiązań architektonicznych i konstrukcyjnych sprzyjających oszczędzaniu energii, gdyż architekt łączy wymagania i preferencje funkcjonalne lub estetyczne przyszłych użytkowników z energooszczędnymi technologiami. Oprócz projektu niezwykle istotne jest dokładne wykonanie, najlepiej przez firmę budowlaną doświadczoną w tego typu realizacjach. Złe wykonawstwo może skutkować tylko dalszymi kosztami oraz tym, że pomimo doskonałego projektu, nasz nowy dom nie osiągnie założonego standardu energooszczędności.
Na co zatem należy zwrócić uwagę, aby dom był faktycznie energooszczędny?
Działka pod dom tani w utrzymaniu
Na początku musimy wybrać odpowiednią działkę oraz przebrnąć przez urzędowe dokumenty i pozwolenia. Na tym etapie znaczenie mają plany zagospodarowania przestrzennego, które mogą wpłynąć na ostateczny projekt bryły budynku oraz kształt dachu. Najlepsza będzie działka płaska lub lekko nachylona w stronę południową, z wjazdem od strony północnej lub wschodniej. Na takiej działce budynek powinien mieć południową ekspozycję, z naturalnym osłonięciem przed silnymi wiatrami np. za pomocą drzew.
– To warunki idealne. Warto jednak wiedzieć, że dla domu energooszczędnego wybór działki nie stanowi kryterium przesądzającego o możliwości jego wybudowania. W przeciwieństwie do domu pasywnego, w przypadku którego odpowiednia orientacja działki jest zazwyczaj warunkiem koniecznym – wyjaśnia Piotr Pawlak z Rockwool.
Bryła domu energooszczędnego
Im bardziej zwarta bryła – tym lepiej dla energooszczędnego budynku. Warto wybierać proste budynki, na planie prostokąta, z dachem płaskim lub dwuspadowym. Każde załamanie linii ścinany czy dodatkowa połać dachu to większe koszty, możliwość popełnienia błędów przy izolowaniu i dodatkowe mostki termiczne.
– Tradycyjnie wykonany balkon jest niestety fatalnym rozwiązaniem od strony energetycznej i należy go unikać. Można natomiast zastosować specjalne wkładki izolujące, albo wybrać konstrukcję samonośną, dostawioną do budynku, która potrafi być bardzo ciekawa architektonicznie. Należy zdecydowanie unikać balkonów nad wykuszami, co jest w Polsce dosyć częstym rozwiązaniem, lub zadbać o szczególnie dobrą izolację tego detalu budynku. Oczywiście dom energooszczędny nie musi być wcale czarną kostką. Powstało wiele domów o architekturze tradycyjnej, spełniających kryteria energooszczędności. Wymagają one jedynie trochę więcej pracy od architekta i wykonawcy – wyjaśnia Piotr Pawlak z firmy Rockwool.
Rozkład pokoi w domu energooszczędnym
W energooszczędnym domu rozkładowi pomieszczeń przyświeca zasada projektowania pokoi dziennych oraz tych z dużymi przeszkleniami od strony południowej. Najlepiej byłoby, aby pomieszczenia użytkowe takie, jak: kuchnia, pralnia, garderoba znajdowały się od strony wschodniej lub zachodniej, a garaż od strony północnej.
– Na tej ścianie, w naszym klimacie, powinno się stosować okna z mniejszą powierzchnią przeszkleń oraz stolarkę o wyższysz parametrach izolacyjności. – wyjaśnia Monika Kupska-Kupis, architekt Velux .
Izolacja domu energooszczędnego
Przegrody zewnętrzne, czyli fundamenty i podłogi na gruncie, ściany zewnętrzne, połacie dachu i strop muszą charakteryzować się bardzo wysoką izolacyjnością termiczną.
– Nawet najbardziej nowoczesny i wydajny system ogrzewania nie sprawdzi się, jeśli ciepło będzie uciekać przez nieszczelne ściany czy dach. Straty ciepła mogą wówczas wynieść od 20% dla ścian do nawet 30% dla dachu. Dlatego warunkiem koniecznym budowy domu energooszczędnego jest dobór odpowiednich materiałów termoizolacyjnych, np. wełny skalnej, oraz wykonanie odpowiedniej grubości izolacji. W przypadku ścian powinna ona wynosić około 25 cm, a dachu około 35 cm. – mówi Piotr Pawlak z Rockwool.
Uwaga na mostki termiczne w domu energooszczędnym
Mostki termiczne mogą zwiększyć zapotrzebowanie domu na energię nawet o 50 kWh/m² rocznie. Są zatem kolejnym ważnym punktem na mapie budowy domu energooszczędnego. Z mostkami mamy do czynienia w przypadku nadproży, wieńców stropowych, podciągów, więźb dachowych oraz wszelkich połączeń np. okien ze ścianami czy ścian fundamentowych z podłogą na gruncie. Warto zadbać o perfekcyjne wykonanie oraz staranną izolację tych miejsc, aby nie dopuścić do powstawania niepotrzebnych strat ciepła.
Okna i drzwi a energooszczędność domu
Pierwszym krokiem jest odpowiednie usytuowanie otworów okiennych i drzwiowych na etapie projektowania. Planując rozmieszczenie okien trzeba uwzględnić ich położenie względem stron świata i zależnie od tego dobrać odpowiednie typy o optymalnych parametrach.
– Okna kupujemy na wiele lat, dlatego wybierajmy te dobrej jakości. Przed zakupem poznajmy ich walory użytkowe, które będą miało wpływ na komfort naszego domu. Niezwykle ważny jest także właściwy i zgodny z instrukcją montaż stolarki. W sprzedaży są akcesoria instalacyjne gwarantujące szczelne i ciepłe osadzenie okien. Z punktu widzenia energooszczędności niezwykle ważne jest również stosowanie odpowiednio dobranych rolet i żaluzji, które pozwolą utrzymać komfortową temperaturę w domu przez cały rok chroniąc wnętrze przed nadmiernym nagrzewaniem latem oraz poprawiając parametry izolacyjne okien zimą – mówi Monika Kupska-Kupis architekt Velux. Do strat ciepła mogą przyczyniać się także nieocieplane i źle osadzone drzwi zewnętrzne, następny ważny element domu energooszczędnego.
Oświetlenie domu taniego w eksploatacji
Dobrze zaprojektowany dom energooszczędny wykorzystuje maksymalnie dużo światła dziennego. Konieczne jest uzupełnienie go efektywnym energetycznie oświetleniem sztucznym, w którym źródła światła i strefy świetlne należy zaplanować indywidualnie dla poszczególnych pomieszczeń. Warto stosować kilka punktów świetlnych zamiast jednego oraz tak rozplanować włączniki, aby móc płynnie sterować całym oświetleniem.
– Wybierając źródła światła do domu powinniśmy wiedzieć, że nowoczesne lampy LED zużywają około 5 razy mniej energii elektrycznej i działają od 30 do 50 razy dłużej niż tradycyjne żarówki, wytwarzając taką samą ilość światła. Wysokiej jakości, markowe źródła światła LED mają też neutralny wpływ na zdrowie mieszkańców, gdyż wytwarzają światło o przyjaznej dla człowieka ciepłobiałej barwie o wysokim ogólnym wskaźniku oddawania barw – mówi dr Andrzej Wiśniewski, ekspert firmy Osram.
Z danych kampanii „Energooszczędność w moim domu” wynika, że dla 58% Polaków najważniejszym kryterium doboru oświetlenia do domu jest jego energooszczędność. Cena źródła światła znalazła się natomiast na drugim miejscu.
Wentylacja i ogrzewanie w domu energooszczędnym
Straty ciepła związane z systemem wentylacyjnym mogą sięgać 30%. Aby do tego nie dopuścić stosuje się wentylację nawiewno-wywiewną z rekuperacją. System ten pozwala w pełni kontrolować wymianę powietrza, ogranicza straty ciepła, a nawet daje możliwość odzyskania znaczącej ilości ciepła z powietrza usuwanego z budynku. W przypadku źródła ciepła dla domu energooszczędnego nie ma jedynego, idealnego rozwiązania i można tu zastosować nawet kilka niezależnych układów grzewczych. Dobierając system ogrzewania należy koniecznie wziąć pod uwagę projekt domu, zastosowaną izolację i wentylację, liczbę mieszkańców oraz ich zapotrzebowanie na ciepłą wodę. Co zaskakujące, ten ostatni czynnik może okazać się decydujący.
