Ekologiczne farby to przede wszystkim wyroby wodorozcieńczalne, czyli pozbawione rozpuszczalników, amoniaku i innych szkodliwych substancji. Wprawdzie farby wyprodukowane na bazie rozpuszczalników są odporne na ścieranie oraz uszkodzenia mechaniczne, ale niestety zawierają też dużą ilość lotnych związków organicznych (LZO) i benzynę lakową. Te niebezpieczne dla naszego zdrowia substancje odparowują z farby, gdy dosycha ona na ścianach i przedostają się do powietrza, którym oddychamy. Zatem takich farb powinni unikać właściwie wszyscy. Zaś osoby o szczególnych skłonnościach alergicznych winny również zwracać uwagę, by wybierane przez nich produkty były jak najmniej podatne na pylenie i przyciąganie kurzu. Te niesprzyjające alergikom cechy posiadają m.in. farby strukturalne, które choć po nałożeniu mogą prezentować się naprawdę bardzo interesująco, to jednocześnie ich stosowanie nie zawsze jest wskazane.
Farby ekologiczne, czyli bezpieczne dla naszego zdrowia i środowiska naturalnego
Ekologicznością charakteryzuje się aktualnie kilka rodzajów farb do malowania ścian wewnętrznych. Do najbardziej popularnych należą:
- farby akrylowe (ich spoiwem jest żywica akrylowa);
- farby winylowe (wykonane przy udziale polichlorku winylu);
- farby lateksowe (posiadające w składzie kauczuk).
Wymienione powyżej farby to tzw. emulsje. Nie wydzielają one podczas dosychania szkodliwych substancji, a ponadto dobrze kryją, łatwo się rozprowadzają i występują w szerokiej gamie kolorystycznej. Inną ich zaletą jest paroprzepuszczalność. Jest to wbrew pozorom bardzo ważna cecha naniesionych na ściany powłok, gdyż wiąże się bezpośrednio z możliwością utrzymywania odpowiedniego mikroklimatu i eliminacją występowania pleśni i grzybów w pomieszczeniach.
Oprócz najczęściej stosowanych w dzisiejszych czasach farb emulsyjnych – mianem ekologicznych określa się również nieco już przestarzałe, ale wciąż obecne na rynku:
- farby klejowe sporządzane na bazie spoiwa z kleju kostnego (dawniej stosowane powszechnie, dziś praktycznie tylko w zmodyfikowanej wersji, tj. w postaci farb metacelulozowych);
- farby mineralne – wapienne, silikatowe i cementowe (pierwszych z wymienionych powyżej nie stosuje się już prawie w ogóle, drugie są drogie i używa się ich tylko na zewnątrz budynków, trzecie natomiast przeznaczone są zwłaszcza do malowania powierzchni betonowych).
Warto podkreślić, że bezwzględny prym na rynku wiodą ekologiczne farby emulsyjne (akrylowe i lateksowe), w których rozcieńczalnikiem jest woda. Produkty winylowe są mniej popularne ze względów czysto praktycznych. Chodzi o to, że wykonane z nich powłoki szybciej się brudzą. Wprawdzie są one też łatwozmywalne, ale nie wszyscy użytkownicy są zainteresowani koniecznością częstego mycia ścian. Ponadto, farby winylowe są mniej trwałe niż akrylowe i lateksowe, co także nie pozostaje bez znaczenia wobec ostatecznego wyboru wyrobu malarskiego.
Zawartość lotnych związków organicznych (LZO) w farbach
O szkodliwym wpływie LZO na ludzkie zdrowie nie trzeba już dziś nikogo uświadamiać. Warto jednak przypomnieć, że lotne związki organiczne znajdujące się w farbach i lakierach uaktywniają się na skutek kontaktu ze światłem słonecznym. Obniżają poziom ozonu i zanieczyszczają atmosferę, a zwłaszcza powietrze znajdujące się wewnątrz naszych pomieszczeń. Stąd też od 1 stycznia 2010 roku obowiązuje dyrektywa Unii Europejskiej o konieczności ograniczania ilości lotnych związków organicznych m.in. w chemii budowlanej. Wszystkie wyroby wyprodukowane po tej dacie muszą być zgodne z normami i odpowiednio oznakowane. Dopuszczalna ilość LZO w farbach to aktualnie 30 g/l. Na sklepowych półkach nie mają zatem prawa znaleźć się produkty przekraczające tę liczbę. Jednak z powodzeniem powinniśmy znaleźć farby o zdecydowanie niższej zawartości LZO niż wynosi wartość graniczna.
Farby o szczególnych walorach prozdrowotnych
Mowa jest o farbach dedykowanych dzieciom i alergikom. Tego rodzaju produkty zawierają zredukowaną do absolutnego minimum ilość lotnych związków organicznych (stężenie LZO jest nawet 30 razy mniejsze niż wymagają tego obowiązujące przepisy). Ponadto, farby hipoalergiczne pozbawione są substancji mogących powodować uczulenia. Nie zwierają też żadnych rozpuszczalników ani amoniaku. Dlatego też pozostają praktycznie zupełnie bezzapachowe podczas aplikacji. Doskonale nadają się do malowania pokoi dziecięcych oraz wnętrz, w których mieszkają osoby ze skłonnościami alergicznymi. Stworzone z nich powłoki szybko dosychają, a świeżo pomalowane pomieszczenia nie muszą być intensywnie wietrzone. Na opakowaniach tego rodzaju produktów powinna znajdować się informacja mówiąca o tym, że zostały one pozytywnie zaopiniowane przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne.
Jak rozpoznawać farby ekologiczne?
Należy przede wszystkim zdawać sobie sprawę, że aktualnie zdecydowana większość farb emulsyjnych do wnętrz jest ekologiczna. Aby jednak mieć pewność absolutną – warto czytać etykiety producenckie i znać popularniejsze oznaczenia. Jeżeli w składzie farby rozcieńczalnikiem jest woda, a spoiwem żywica akrylowa lub lateksowa – możemy być spokojni, że zastosowanie produktu nie zaszkodzi naszemu zdrowiu i nie przyczyni się do degradacji środowiska naturalnego.
Poszczególni producenci farb stosują też różne oznaczenia w postaci symboli. Takim symbolem może być np. znak zielonego liścia bądź inne oznakowanie ogólnie kojarzone z ekologią. Istnieje też kilka oznaczeń międzynarodowych lub uznawanych przez kraje członkowskie Unii Europejskiej. W Polsce znaczący jest atest PZH (Polskiego Związku Higieny). Świadczy on o tym, że produkt charakteryzuje się składem chemicznym niewpływającym negatywnie na ludzkie zdrowie.
Inne oznakowania, z którymi możemy spotkać się na opakowaniach farb ekologicznych to:
- Znak Niebieskiego Anioła świadczący o niskiej emisji LZO przez farby ścienne;
- Znak gwarancji TÜV SÜD informujący o tym, że farba została wyprodukowana zgodnie z wymaganiami ekologicznymi i nie zagraża ludzkiemu zdrowiu;
- Certyfikat TÜV NORD mający znaczenie jak powyżej oraz deklarujący o możliwości wykorzystywania farby przez alergików;
- Znaczek E.L.F. poświadczający, że zawartość LZO w farbie została zmniejszona do absolutnego minimum;
- Europejski znak EKOLABEL z symbolem charakterystycznej „margerytki” gwarantujący, że farba została wyprodukowana w sposób nieszkodzący środowisku naturalnemu oraz, że nie zawiera ona metali ciężkich, jest bezpieczna dla ludzkiego zdrowia, a jej odpady można zutylizować.
Farby ekologiczne – zalety i wady
Dostępne na rynku emulsyjne farby ekologiczne (wodorozcieńczalne) tworzą trwałe, gładkie i estetyczne powłoki malarskie. Łatwo się rozprowadzają, szybko schną i nie wydzielają nieprzyjemnych zapachów. Charakteryzuje je też dobra paroprzepuszczalność. Jedynie produkty winylowe słabiej przepuszczają parę wodną, są mniej trwałe i szybciej się brudzą. Większość producentów emulsji do ścian ma też w swoich ofertach wyroby przeznaczone dla dzieci oraz dla alergików.
Natomiast starszej generacji farb klejowych i mineralnych (również zaliczanych do grupy ekologicznych) praktycznie już się nie stosuje. Nie są one też polecane dla osób szczególnie podatnych na uczulenia i alergie.
