W budownictwie zaprawy stosuje się najczęściej do łączenia elementów tworzących mur lub elementów licujących ścianę z okładziną w jedną całość. Inną funkcją zapraw jest wypełnianie spoin i tym samym uszczelnianie murowanej konstrukcji. Obecnie w sklepach jest całkiem spory wybór mieszanek przygotowanych fabrycznie. Do tych wyrobów wystarczy dodać wodę, a stają się one gotowe do użycia. Mogłoby się zatem wydawać, że tradycyjne zaprawy murarskie (sporządzane od początku na placu budowy) muszą powoli odchodzić do lamusa. Jednak w praktyce wcale tak nie jest. Przy pracach murarskich, tradycyjne zaprawy (zwłaszcza cementowo-wapienne) nadal wiodą prym. Za ich stosowaniem przemawia zwłaszcza korzystny stosunek ceny do uzyskiwanej jakości i właściwości technologicznych.
Zaprawy murarskie zwykłe
Tradycyjne zaprawy murarskie nazywa się obecnie zaprawami zwykłymi. Wyroby te wciąż pozostają najbardziej popularne w polskim budownictwie. Grubość zaprawy zwykłej w spoinie pomiędzy elementami murowymi może być zróżnicowana i waha się pomiędzy 3 a 20 mm. Zaprawa po wyschnięciu ma za zadanie połączyć elementy murowe w ten sposób, by ściana była zdolna do skutecznego przenoszenia obciążeń. Funkcja dodatkowa zaprawy murarskiej, to kompensowanie odchyłek w wymiarach łączonych elementów murowych. Dzięki niej możliwe jest równomierne rozłożenie obciążeń w przekroju stworzonej konstrukcji. Zaprawa ma także wpływ na termoizolacyjność wznoszonej przegrody oraz wchłaniania wilgoci przez mur.
Właściwości robocze zaprawy
Aby murarz mógł komfortowo wykonywać swoją pracę oraz by jakość produktu finalnego pozostawała na wysokim poziomie – konieczne jest uzyskanie odpowiednich właściwości roboczych zaprawy w procesie murowania. Chodzi głównie o to, że świeża mieszanka powinna charakteryzować się:
- właściwą urabialnością;
- zdolnością do utrzymywania wody (retencją);
- plastycznością;
- jak najdłuższym czasem utrzymywania wymienionych powyżej właściwości roboczych.
Powinniśmy zdawać sobie sprawę, że właściwości robocze świeżej zaprawy są zmienne i zależą m.in. od temperatury powietrza, w której prowadzone są prace murarskie oraz od rodzaju wykorzystywanego materiału budowlanego.
Przygotowanie zaprawy murarskiej
Doświadczony murarz nie powinien mieć żadnych problemów ze sporządzeniem świeżej zaprawy. Warto jednak wiedzieć, że receptury sankcjonuje obowiązująca w Polsce norma (PN-90/B-14501). W dokumencie tym podaje się skład objętościowy zapraw zwykłych. Przykładowo proporcje zaprawy murarskiej cementowo-wapiennej to: 1 część cementu na 2 części wapna i 9 części piasku. Ilość dodanej do tych materiałów wody powinna być taka, aby konsystencja zaprawy była plastyczna. Do sporządzania tego rodzaju zapraw wykorzystuje się cement portlandzki CEM I 32,5 R oraz wapno hydratyzowane (suchogaszone). Jeżeli chodzi o piasek należy uwzględniać kruszywo o uziarnieniu w granicach od 0,25 do 2 mm. Wbrew pozorom duże znaczenie dla właściwości stwardniałej zaprawy ma jakość piasku – szczególnie jego pochodzenie, a także wilgotność w momencie zastosowania. Ze względu na źródło pochodzenia piasku dzieli się go na piasek rzeczny i piasek kopany. Większą mechaniczną trwałość zaprawy uzyskuje się przy użyciu piasku kopanego. Bez względu na źródło pochodzenia piasku – w celu podniesienia jakości zaprawy – kruszywo przed użyciem powinno poddawać się płukaniu. Inną kwestią jest jego wilgotność. Zastosowanie zupełnie wysuszonego piasku skutkuje uzyskaniem stwardniałej zaprawy o niższej odporności mechanicznej.
Rola wapna w zaprawach murarskich
Wapno suchogaszone (hydratyzowane), które stosuje się do sporządzania zapraw murarskich jest produktem ogólnodostępnym na polskim rynku handlowym. Sprzedawane jest w workach, składowanych na ofoliowanych paletach. Taka postać tego wyrobu powoduje, że nietrudno przetransportować go do w miejsce budowy i następnie przechowywać tam bez większych problemów. W zaprawie wapno jest spoiwem wiążącym powietrznie (dzięki reakcji z dwutlenkiem węgla). Dodanie wapna do zaprawy zdecydowanie polepsza jej przyczepność do podłoża i wpływa na jakość oraz trwałość wykonanego połączenia murarskiego. Jednak na tym rola wapna w zaprawach nie kończy się. Wapno hydratyzowane pomaga ponadto w:
- łatwiejszym wykonywaniu prac (zwiększa urabialność zapraw);
- zwiększeniu elastyczności stwardniałej zaprawy;
- poprawieniu szczelności spoiny;
- zapobieganiu powstawania mikropęknięć;
- zwiększeniu odporności muru na obciążenia dynamiczne.
Oprócz tego pamiętajmy, że wapno jest spoiwem mineralnym i posiada właściwości grzybobójcze. Wpływa na poprawienie mikroklimatu w pomieszczeniach i ułatwia ścianom proces tzw. „oddychania”. Inną rzeczą jest, że w budownictwie stosuje się je od stuleci. O wytrzymałości zapraw wapiennych przekonują się chociażby konserwatorzy zabytków. W czasie prac renowacyjnych okazuje się najczęściej, że zaprawy sporządzone na bazie wapna wciąż spełniają wszystkie wymagania techniczne. W Polsce tradycja stosowania wapna do zapraw sięga XI wieku i czasu budowy Wawelu. Doświadczeni budowniczowie uważają, że jest ona godna kontynuacji przez kolejne wieki. Jednak nie poprzez sporządzanie zapraw wapiennych, które stosuje się już raczej rzadko, a przez mieszanie wapna z cementem w celu uzyskiwania zapraw cementowo – wapiennych.
RODZAJE ZAPRAW
Zaprawy wapienne
Zapraw wapiennych raczej nie stosuje się w dzisiejszym budownictwie. Jedynie sporadycznie wykorzystuje się je podczas wykonywania tynków wewnętrznych. Takie zaprawy twardnieją powoli i wytrzymują jedynie do temperatury +500 stopni Celsjusza.
Zaprawy cementowe
Zaprawy cementowe wciąż mają szerokie spektrum wykorzystywania. Najczęściej używa się ich w miejscach, w których konstrukcja murowa jest narażona na stałe działanie wody. Łączy się nimi elementy konstrukcji muru, osadza w nich stalowe balustrady, kraty, itp. oraz wylewa je na posadzki. Jednak niekorzystne cechy tych zapraw (np. kiepską urabialność) trzeba modyfikować domieszkami. Z kolei oddziaływanie tych domieszek na zaprawę może być na tyle różne, że mieszanie powinno odbywać się w warunkach laboratoryjnych, nie zaś na placu budowy. Stąd też, kiedy projekt zakłada zastosowanie zaprawy cementowej – zaleca się wykorzystanie mieszanek sporządzonych fabrycznie i dostępnych w sklepach oraz składach budowlach w postaci gotowej.
Zaprawy cementowo-wapienne
Najpopularniejsze z zapraw zwykłych, czyli zaprawy cementowo-wapienne bez obaw można sporządzać w miejscu wykonywania prac murarskich. Dzieli się je na pięć klas: M1, M2, M5, M10 i M20. Klasy te określają orientacyjną zawartość poszczególnych składników w 1m3 zaprawy o konsystencji plastycznej. Zastosowanie zaprawy o danej klasie powinien przewidywać projekt techniczny, a wykonawca winien postępować zgodnie z wytycznymi narzuconymi przez architekta. Jest to dyktowane zarówno względami ekonomicznymi, jak i ma podłoże technologiczne. Użycia innej klasy zaprawy wymaga ściana zewnętrzna wznoszona ponad poziomem gruntu, innej – przegroda położona poniżej poziomu gruntu i jeszcze innej – ściana wewnętrzna.
