Do klejenia okładzin stosowane są trzy podstawowe typy zapraw:
- zaprawy wiążące hydraulicznie,
- kleje emulsyjne,
- kleje na bazie żywic epoksydowych.
W każdym wypadku sposób postępowania jest nieco inny. O sukcesie w układaniu okładzin ceramicznych, czy kamiennych decyduje dobór rodzaju zaprawy do podłoża, na którym płytki będą przyklejane oraz sposób postępowania w trakcie pracy. Zaprawy mają bowiem różny czas wstępnego wiązania i odmienne właściwości chemiczne. W przypadku metody cienkowarstwowej, polegającej na nanoszeniu na podłoże niewielkiej warstwy kleju, ma to znaczenie kluczowe. Cienka warstwa spoiwa szybko schnie, nie pozostawiając wiele czasu na ewentualne korekty. Niezależnie od stosowanych materiałów, prace należy rozpocząć od dokładnego oczyszczenia i odpylenia ściany lub posadzki.
Przeczytaj: Ile kosztuje układanie płytek i jak nie dać się oszukać
Zaprawy na bazie cementu i wody
Zaprawy wiążące pod wpływem wody to najczęściej stosowany typ spoin, używany wewnątrz i na zewnątrz budynków, zarówno na ścianach, jak i posadzkach. Nadają się do układania płytek i glazury oraz odpornych na przebarwienia okładzin z kamienia naturalnego. Dostępne są w postaci suchych mieszanek, rozprowadzanych wodą. Gdy istnieje potrzeba zwiększenia elastyczności lub stopnia wodoodporności zaprawy, zamiast wody można użyć emulsji tworzyw sztucznych i polimerów nadających zaprawie specyficzne właściwości. Dodatek emulsji zwiększającej przyczepność jest niezbędny np. w przypadku układania płytek z gładką powierzchnią wewnętrzną.
Dobrym rozwiązaniem jest również wybór gotowych mieszanek, wzbogaconych odpowiednimi komponentami podczas produkcji, przeznaczonych do różnych zastosowań – elastycznych, mrozoodpornych itd. Do wykonania posadzek metodą cienkowarstwową należy używać wyłącznie zapraw elastycznych, umożliwiających układanie bez zostawiania pustych przestrzeni. Elementy z naturalnego kamienia podatnego na przebarwienia, np. wykonane z piaskowca, czy marmuru, wymagają specjalnych, szybkoschnących i twardniejących klejów na bazie białego cementu.
Dobierając zaprawę należy zwrócić uwagę, by rozpoczęcie wiązania następowało najwcześniej po 10 minutach od rozprowadzenia zaprawy po podłożu, co zostawia margines czasu na ewentualne korekty położenia płytek. Płytki trzeba układać jak najszybciej na świeżo przeczesaną pacą grzebieniową warstwę zaprawy. Istotna jest jej grubość – nie powinna być cieńsza, niż 2 mm i grubsza, jak 5 mm. Zbyt gruba warstwa zaprawy to jeden z najczęściej popełnianych błędów podczas układania glazury.
Kładąc płytki nie należy ich dociskać i ostukiwać. Prawidłowa technika polega na delikatnym nasuwaniu elementów na warstwę kleju, co ma na celu odpowiednie zwilżenie tylnej strony płytek. Należy kontrolować stopień zwilżania, gdyż ma to kluczowe znaczenie dla trwałości okładziny. Zaprawą powinno być pokryte przynajmniej 60 procent tylnej strony każdej płytki. Elementy nie powinny się ponadto zagłębić w zaprawę na więcej, jak 0,5 mm. Jeżeli przekroczymy czas wiązania i na przeczesanej powierzchni zaprawy utworzy się tzw. kożuch, zaprawę trzeba niestety nałożyć ponownie.
Kleje emulsyjne z żywicy i cementu
Kleje emulsyjne przeznaczone do układania glazury metodą cienkowarstwową nie wymagają rozrabiania wodą. Są skomponowane na bazie syntetycznych żywic oraz cementu i gotowe do użycia po otwarciu opakowania. Mogą być stosowane wyłącznie wewnątrz obiektów. Podłoże powinno być suche. Nie należy stosować klejów emulsyjnych na wilgotnych powierzchniach ponieważ wiążą w czasie schnięcia – aby było to możliwe, podłoże i tylna strona płytek muszą wchłaniać wodę. Kiedyś nie zalecano stosowania klejów emulsyjnych w łazienkach, zwłaszcza w okolicach kabin prysznicowych i wanien, ze względu na panującą tam dużą wilgotność. Obecnie produkowane materiały nadają się do zastosowania również w takich miejscach, jednak wyłącznie w warunkach domowych, gdzie poziom wilgotności jest nieznaczny.
Zaletą klejów emulsyjnych jest możliwość ich natychmiastowego zastosowania oraz łatwość obróbki. Wadą, wyższa cena od zapraw wiążących hydraulicznie. Dobór zaprawy do konkretnych zastosowań jest taki sam, jak w przypadku zapraw wodnych. Większość klejów emulsyjnych rozpoczyna wiązanie po 20 minutach od chwili nałożenia na podłoże, co pozwala na znacznie spokojniejsze układanie i korektę płytek. Ceramikę można układać techniką taką samą, jak podczas stosowania zapraw cementowych. Można jednak również nakładać warstwę zaprawy zarówno na podłoże, jak i na płytki, zaprawę na podłożu dokładnie przeczesując pacą grzebieniową, a warstwę na płytkach szpachelką z ząbkami. Stosując drugą technikę płytki należy delikatnie dociskać do podłoża, uważając jednak, by zaprawa spod nich nie wyciekała. Podobnie, jak w wypadku stosowania zapraw wiążących hydraulicznie, warstwa kleju nie powinna być cieńsza, niż 2 mm i grubsza jak 5 mm.
Kleje żywiczne do zadań specjalnych
Kleje na bazie żywicy epoksydowej mają zastosowanie wszędzie tam, gdzie trwałość zapraw cementowych i klejów emulsyjnych jest niewystarczająca. Zazwyczaj są używane podczas budowy basenów, czy w zakładach produkcyjnych z dużymi powierzchniami krytymi glazurą, takich jak mleczarnie, browary itp. Można je także stosować na powierzchniach narażonych na duże obciążenia mechaniczne, wysoką wilgotność i działanie środków chemicznych. Epoksydy są również używane do układania glazury w zbiornikach wody pitnej, gdyż zapewniają pełną szczelność spoin, dzięki czemu zapobiegają rozwojowi bakterii i grzybów.
Kleje tego typu zazwyczaj składają się z żywicy i środka utwardzającego, które należy wymieszać bezpośrednio przed zastosowaniem według przepisu na opakowaniu. W przypadku klejów epoksydowych nie ma uniwersalnego czasu wiązania i schnięcia – każdy produkt ma cechy indywidualne i trzeba je brać pod uwagę po zapoznaniu się z informacją producenta. Ponieważ wiązanie klejów epoksydowych następuje pod wpływem reakcji chemicznej, optymalna temperatura ich stosowania wynosi ok. 200ºC. Technika układania płytek jest inna niż w przypadku klejów na bazie cementu - w tym wypadku śmiało można powiedzieć "klejenie". Podłoże do stosowania żywic epoksydowych powinno być równe i suche. Ścianę i tylną powierzchnię płytek należy posmarować cienką warstwą żywicy. Po przyłożeniu płytki do podłoża trzeba zadbać o dokładne połączenie obydwu warstw kleju przez delikatne poruszanie i dociskanie elementu. Należy to jednak robić w taki sposób, by nie "wyciskać" kleju spod powierzchni płytki.
