Nadproża w ścianach elewacyjnych

Dwie ściany i ocieplenie
Budowa ścian trójwarstwowych, zwanych niegdyś szczelinowymi, nie jest łatwa. Najważniejsza jest w nich warstwa nośna. To zewnętrzna ściana konstrukcyjna o grubości ok.
18-25 cm. Buduje się ją z pustaków ceramicznych, bloczków betonu komórkowego, bloczków wapienno-piaskowych (silikatów), pustaków lub bloczków kerzamzytobetonowych. Druga warstwa muru to warstwa osłonowa, zwana też elewacyjną. Te drugie określenie stosowane bywa niekiedy do opisania ścian ceglanych, nie wykańczanych tynkiem. Mur taki jest cienki – ma grubość około 8-15 cm. Tak samo jak ściana nośna musi być ustawiony na fundamencie. Obie warstwy ściany nie są wzajemnie przemurowane, należy natomiast połączyć je kotwami ze stali nierdzewnej. Kotwy to pręty umieszczane w spoinach poziomych obu murów. Między oboma murami jest miejsce na trzecią warstwę – termoizolacyjną, czyli ocieplenie z wełny mineralnej, styropianu lub innego materiału. Często też dochodzi jeszcze pusta przestrzeń wentylacyjna, pozostawiana między termoizolacją a ścianą elewacyjną. Służy ona do odprowadzania skroplin mogących gromadzić się na powierzchni ocieplenia i powodować jego zawilgocenie.
Nadproża w ścianach nośnych wykonuje się adekwatnie do technologii, w jakiej zostały zbudowane. Może to być tradycyjne nadproże żelbetowe, wylewane do drewnianego deskowania z umieszczonym tam zbrojeniem. W ścianach z betonu komórkowego zamiast żelbetowych nadproży warto zastosować systemowe, prefabrykowane belki nadprożowe lub zrobić nadproże żelbetowe w obudowie z kształtek typu U. W ścianach z pustaków z ceramiki poryzowanej poleca się robić nadproża ze specjalnych belek ceramiczno-betonowych. Projektanci często też planują nadproża z betonowych belek typu L 19.
Oddzielnego nadproża wymagają otwory okienne, bramowe lub drzwiowe w ścianach elewacyjnych.

Nadproża w ścianie tynkowanej

Gdy ściana ma być wykończona od zewnątrz, buduje się ją z cienkich pustaków ceramicznych, cienkich bloczków betonu komórkowego lub bloczków silikatowych, cienkich pustaków keramzytobetonowych – zazwyczaj z tego samego surowca, co ściana nośna. Ze względu na dużą pracochłonność nie stosuje się wówczas cegieł. Tynk lub okładzina elewacyjna zakrywa całkowicie powierzchnię muru, a więc nie jest istotna estetyka nadproża. Dlatego wielu inwestorów decyduje się zrobić je w sposób najpopularniejszy. W miejscu otworu buduje się zatem drewniany szalunek, podpiera od spodu stemplami (drewnianymi albo metalowymi), między ściankami szalunku umieszcza zbrojenie przygotowane zgodnie z projektem budynku i na koniec, w tak przygotowaną formę wlewa mieszankę betonową. Po jej związaniu – co następuje mniej więcej po upływie 20-30 dni, szalunek i stemple można usunąć. Stemple zaleca się jednak pozostawić do czasu zakończenia murowania całej ściany. W ścianach z pustaków ceramicznych lub keramzytobetonowych możliwe jest zastosowanie prefabrykowanych belek nadprożowych. Wymagają podparcia, ale już niekoniecznie szalunku.

Nadproża w ścianie ceglanej
Jeśli ściana elewacyjna zostanie wymurowana z cegieł klinkierowych, licowych albo silikatowych, nie wykańcza się jej ani tynkiem ani innym materiałem. Mur taki ma bardzo dekoracyjny wygląd. Często właśnie wyjątkowa estetyka takich elewacji przesądza o wyborze ścian trójwarstwowych zamiast innych. Niestety, nadproże w ceglanej ścianie elewacyjnej musi być wykonane w ten sposób, żeby nie tylko zapewniło wymaganą wytrzymałość, ale także nie zepsuło efektu wizualnego.
W nadprożach o małej rozpiętości – do 3 m stosuje się proste zbrojenie z drabinki stalowej. Przed jego wykonaniem konieczne jest ustawienie deski podpierającej, podtrzymywanej przez stemple. Cegły muruje się wówczas najczęściej pionowo. Od góry układa się na ich warstwie drabinkę z podwieszonymi strzemionami stalowymi. Strzemiona są wkładane między cegły, w ich spoiny pionowe.
Przy nadprożach o większej rozpiętości stosuje się specjalne wsporniki, przykręcane do nadproża ściany nośnej. Mają one stalowy pulpit, na którym ustawia się cegły nadproża ściany elewacyjnej. Wówczas pulpit ten pozostaje widoczny w górnej części wnęki okiennej lub drzwiowej. Podczas murowania takiego nadproża, pulpit powinien być od spodu podparty stemplami, które można usunąć dopiero po zakończeniu murowania całej ściany.
Można również zastosować wspornik, który ma pulpit z wypuszczonymi w dół strzemionami. Murowanie takiego nadproża wygląda wówczas identycznie, jak w przypadku drabinki zbrojeniowej ze strzemionami. Różnica polega tu tylko na tym, że zamiast drabinki mamy stalowy płaskownik, połączony z nadprożem ściany nośnej co zwiększa wytrzymałość takiego nadproża. Opisane wsporniki systemowe są bardzo wygodnym rozwiązaniem, gdy musimy wykonać nadproże okna narożnego.
Na zamówienie można kupić także prefabrykowane nadproże do ściany elewacyjnej. Firmy wykonują je z betonu. Oklejają je płytkami klinkierowymi z tej samej kolekcji co wybrana cegła elewacyjna. Nadproża takie mają już wykonane zbrojenie. Ich montaż jest ogromnie prosty. Opiera się je na murze i można kontynuować wznoszenie ściany. Jedynie w niektórych przypadkach, gdy mamy do czynienia z naprawdę dużymi nadprożami może zajść potrzeba podwieszenia ich do nadproża ściany nośnej.
W każdym z opisanych rozwiązań ważne jest odpowiednie przygotowanie oparcia nadproża na murze po bokach otworu. Nadproże powinno być oparte na nim na odległości

nie mniejszej niż 25 cm z każdej strony. Za każdym razem jednak odległość tę powinien ustalić projektant, gdyż zależy ona między innymi od rozpiętości otworu i wysokości ściany nad nim. Gdy nadproże jest długie, konieczne jest też wzmocnienie miejsc jego oparcia. Robi się to poprzez wcześniejsze przygotowanie na murze tak zwanych poduszek z betonu lub ustawieniu płyt stalowych.
Nadproże ceglane można również wykonać absolutnie bez żadnego zbrojenia. Powinno mieć wówczas kształt łukowy. Cegły ustawia się na specjalnie przygotowanym szablonie, usuwanym, po zakończeniu budowy ściany i związaniu zaprawy. Nadproże tego rodzaju pracuje głównie na ściskanie. Pionowe obciążenie powoduje parcie, które rozkłada się równomiernie na nadproże. Jedna cegła dociska wówczas sąsiednią i utrzymują się na swoim miejscu, niejako pod własnym naporem. Nadproża łukowe można budować wyłącznie z cegieł pełnych.

Potrzeba wykonania „niewidocznego” nadproża może zdarzyć się także przy budowie ściany nośnej. Z sytuacja tego typu mamy do czynienia, gdy projektant zaproponuje, żeby ściana konstrukcyjna nie była wykończona od strony pomieszczeń. Wówczas muruje się ją nie z pustaków lub bloczków tylko z cegieł.

Zbrojenie podokienne
W projekcie domu, oprócz nadproża często uwzględniane jest też zbrojenie strefy podokiennej. Najprościej jest wykonać je z płaskich drabinek ze stali nierdzewnej. Drabinki takie umieszcza się w 2-3 spoinach poziomych pod oknem (decyzję o liczbie i rozmieszczeniu drabinek powinien podjąć projektant lub inżynier budowlany). Długość takiego zbrojenia powinna być szersza niż otworu okiennego – zazwyczaj około 30-50 cm po obu jego stronach. Można też zrobić takie zbrojenie z płaskowników stalowych lub prętów zbrojeniowych, pod warunkiem, że mur wykonujemy na spoiny tradycyjnej grubości – 1-2 cm, a nie na cienkie 2-3 mm spoiny z zaprawy klejowej. Wówczas, o ile pozwoli na to materiał z którego murujemy ścianę, trzeba takie zbrojenie umieszczać we wgłębieniach wyrytych w budulcu.