Ścianka kolankowa - konstrukcja, budowa, znaczenie

Ściany właściwie zaprojektowane mogą pełnić wiele funkcji. Jedną z ­­nich jest przeniesienie obciążeń (oddziaływań) na znajdujące się bezpośrednio pod nimi inne elementy konstrukcji. Mówimy wówczas o ścianach nośnych.

Ścianka kolankowa jest ścianą nośną, która znajduje się powyżej najwyższego stropu budynku. Zadaniem ścianki kolankowej jest przeniesienie obciążeń (oddziaływań) z dachu (ciężar własny dachu, wiatr, śnieg) na znajdujący się pod nią element konstrukcyjny – najczęściej wieniec (rodzaj pierścienia wzmacniającego strop, znajdujący się w jego poziomie wzdłuż wszystkich ścian konstrukcyjnych i obwodu budynku, wykonywany jako żelbetowy).

Występuje ona więc wszędzie tam, gdzie konstrukcja dachu ma swoje oparcie – np. w przypadku dachu dwuspadowego, o ściankach kolankowych mówimy w odniesieniu do dwóch ścian równoległych do kalenicy dachu (rys. 1).

Ścianka kolankowa - kwestie konstrukcyjne

O doborze konstrukcji ścian, głównie nośnych, decydują przede wszystkim względy statyczne. Nie inaczej jest w przypadku ścianki kolankowej. Najistotniejszymi czynnikami są:

• sposób zamocowania ściany, wynikający z układu konstrukcyjnego budynku,
• wielkości obciążeń,
• sposób rozłożenia obciążenia wzdłuż ściany,
• wysokość ściany,
• wytrzymałość użytych materiałów.

Ścianki kolankowe wykonuje się zwykle z tych samych materiałów co pozostałe ściany konstrukcyjne budynku. W domach o drewnianej konstrukcji szkieletowej ścianka kolankowa jest również drewniana oraz zaleca się, żeby jej słupy były przedłużeniem słupów niższej kondygnacji.   

Analogicznie jest w domu z elementów murowych (cegła, cegła dziurawka, kratówka, pustaki ceramiczne, bloczki z betonu komórkowego itp.). Z tym, że w celu wzmocnienia ścianek kolankowych, wykonuje się dodatkowo słupki żelbetowe w rozstawie ok. 1,5–2,0 m oraz wieniec żelbetowy pod murłatę. Murłatę układa się na wieńcu, a następnie kotwi prętami, sięgającymi do wieńca stropu niżej położonego (rys. 2). Takie wzmocnienie (wieniec, słupki, poprawne zakotwienie) zapobiega przewróceniu się ścianki kolankowej, wywołanemu reakcją poziomą od krokwi i wiatru.

Wysokość ścianki kolankowej

Przy ustalaniu wysokości ścianki kolankowej, poza względami statycznymi, kątem nachylenia połaci dachowej, znaczącą rolę odgrywają oczekiwania przyszłych użytkowników.

Ścianka kolankowa o wysokości do 70 cm jest na tyle niska, że stosuje się ją w domach z poddaszem nieużytkowym, przeznaczonym na strych lub inne pomieszczenie gospodarcze. Istnieje również inna możliwość zagospodarowania poddasza z niską ścianką kolankową lub nawet jej brakiem.

W pewnej odległości od ścianki kolankowej lub krawędzi stropu można wykonać drugą, tzw. ślepą ściankę kolankową, najczęściej o lekkiej konstrukcji, która oddziela strefę trudną do zagospodarowania od części przeznaczonej na użytkową. Wysokość drugiej ścianki ma wpływ na wielkość powierzchni użytkowej poddasza, dlatego miejsce jej ustawienia musi zostać dobrane optymalnie. Przestrzeń za „ślepą” ścianką można przeznaczyć na składowanie rzadziej używanych przedmiotów.

Zobacz: Jak wysokość ścianki kolankowej wpływa na urządzenie poddasza

Ścianka o wysokości od 80 do 110 cm jest najczęściej stosowana w domach z poddaszem użytkowym i pozwala na umieszczenia okna w lukarnie lub okna dachowego na takiej wysokości, aby zapewnić do niego swobodny dostęp.
Im wyższa ścianka kolankowa, tym mniej swobodny dostęp do okna dachowego, ale większa przestrzeń możliwa do swobodnego zagospodarowania bezpośrednio przy ścianie.

Przy wysokości ścianki ok. 150 cm i kącie nachylenia dachu 40º już 50 cm od ściany uzyskuje się przestrzeń pozwalającą na poruszanie się bez przeszkód; w przypadku łagodniejszego spadku dachu, ta odległość zwiększa się.

Budowa ścianki kolankowej nie jest bezwzględnie konieczna – więźbę dachową można oprzeć (za pośrednictwem murłaty) na wieńcu stropu strychowego. Jeśli jednak planujemy, aby poddasze pełniło funkcję użytkową, za niska ścianka kolankowa lub jej brak, powodują znaczne zmniejszenie powierzchni, którą można sensownie zagospodarować. Obecnie popularne jest budowanie domów jednorodzinnych, w których poddasze wykorzystuje się na cele mieszkalne, dlatego ścianka kolankowa stała się typową częścią ich konstrukcji.