Zgodnie z technologią budownictwa, zaprawa murarska stanowi niecałe 8% objętości muru. To od jej jakości zależy jednak trwałość całej konstrukcji. Dobra zaprawa murarska powinna mieć doskonałe właściwości wiążące, jak najlepszą przyczepność do podłoża, być wytrzymała i łatwa do rozrobienia.
Zaprawa murarska to nic innego, jak mieszanina spoiwa, piasku i wody w odpowiednich proporcjach. W zależności od rodzaju spoiwa wyróżniane są zaprawy cementowe, wapienne, cementowo-wapienne, gipsowe i gipsowo-wapienne.
Zmieniając proporcje, typ użytych składników i ewentualnych dodatków zaprawie można nadać różne cechy - w ten sposób osiąga się mieszanki szybkowiążące, wodoszczelne, o niskim współczynniku przewodzenia cieplnego, itp. Wybór rodzaju zaprawy należy zatem uzależnić od miejsca prowadzenia prac (wewnątrz, na zewnątrz budynku) i spodziewanych warunków eksploatacji muru (pomieszczenie suche, wilgotne, klimat). Podczas wybierania zaprawy, praktycy zalecają również dużą ostrożność w stosunku do popularnych ostatnio mieszanek cementowych, mających właściwościami odpowiadać zaprawom z użyciem wapna, w których spoiwo to zostało zastąpione chemicznymi domieszkami nadającymi zaprawie plastyczność - tzw. plastyfikatorami. Działanie najpopularniejszych plastyfikatorów polega bowiem na napowietrzeniu zaprawy, dzięki czemu znacznie wzrasta jej elastyczność. Jednocześnie wzrost ilości powietrza w mieszance prowadzi do pogorszenia jej przyczepności. Dobra przyczepność zaprawy jest tymczasem warunkiem trwałości ścian, gdyż szczelne wypełnienie wszelkich porów pomiędzy zaprawą, a budulcem, zapewnia małą nasiąkliwość muru, co stanowi najlepszą ochronę przed erozją.
Zaprawy cementowe
Ich głównym składnikiem jest cement, najczęściej portlandzki. Na rynku dostępne są również zaprawy na bazie białego cementu przeznaczone do murowania z budulca łatwo się przebarwiającego, jak piaskowiec, czy marmur. Zaprawy cementowe wiążą szybko, zarówno na powietrzu, jak i w wodzie. Cechuje je duża wytrzymałość i mała nasiąkliwość. Ich wada to wysoki współczynnik przenikania ciepła i trudne rozrabianie. Po dodaniu do zaprawy cementowej odpowiednich środków (np. sodowego szkła wodnego) można otrzymać mieszanki wodoszczelne i mrozoodporne. Zaprawy cementowe najodpowiedniejsze są do obrzutek, murowania ścian i fundamentów, wykonywania wylewek i podkładów pod posadzki oraz okładziny ceramiczne. Można je stosować wewnątrz i na zewnątrz budynków. Użycie zaprawy cementowej jest szczególnie uzasadnione w przypadku murowania ścian, które w trakcie eksploatacji będą poddawane silnym obciążeniom. Zaprawa cementowa jest także niezastąpiona do wykonywania cienkich ścianek działowych oraz ścian i murów w środowisku wilgotnym.
Zaprawy wapienne
W przypadku zapraw wapiennych trudno mówić wyłącznie o wiązaniu. Istnieje jeszcze pojęcie twardnienia spoiwa. Wiązanie następuje dość szybko w wyniku wysychania zaprawy lecz, w przeciwieństwie do zapraw na bazie cementu, nie oznacza to, że zaprawa wapienna stwardniała. Wapno twardnieje wskutek karbonatyzacji cząstek wodorotlenku wapnia pod wpływem działania dwutlenku węgla zawartego w powietrzu. Proces ten, jeśli nie jest sztucznie przyspieszany za pomocą nawiewania na ściany ogrzanego dwutlenku węgla, trwa długo. Pełną wytrzymałość wewnątrz ścian zaprawa wapienna uzyskuje nawet dopiero po kilku latach. Zaprawy wapienne charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami izolacji termicznej i dobrą urabialnością. Niestety, są mało odporne na warunki atmosferyczne, mają niską wytrzymałość i dużą nasiąkliwość. Mury spoinowane wapiennymi zaprawami szybko niszczeją.
Zaprawy cementowo-wapienne
To najbardziej popularny i powszechnie stosowany w budownictwie rodzaj zapraw. Łączą zalety mieszanek cementowych i wapiennych: szybko wiążą i twardnieją, charakteryzuje je duża wytrzymałość oraz dobra urabialność. Bardzo łatwo przystosować je do konkretnych potrzeb zmieniając proporcje składników. Np. zwiększenie zawartości wapna w stosunku do cementu wydłuża czas wiązania, jednak uelastycznia zaprawę. Zaprawy cementowo-wapienne stosowane są do murowania ścian i fundamentów, wykonywania tynków i gładzi oraz okładzin wewnątrz i na zewnątrz budynków. Dzięki zawartości wapna i jego właściwościom, zaprawa, w której głównym spoiwem wiążącym jest cement, zyskuje również bardzo dobrą przyczepność. Ta cecha pozwala dokładnie wypełnić materiałem wszystkie nierówności w podłożu, a to zapewnia szczelność muru i jego dużą trwałość.
Zaprawy gipsowe i gipsowo-wapienne
Ich podstawowym spoiwem jest gips. Właściwości tego typu zapraw w największym stopniu zależą od proporcji składników. Są mało odporne na wilgoć, dlatego mogą być stosowane wyłącznie w pomieszczeniach i to suchych, czyli takich, w których względna wilgotność powietrza nie przekracza 65%. Stosowane są do murowania ścian z elementów ceramicznych i gipsowych, wykonywania gładzi, mocowania wykładzin oraz tynkowania ścian i stropów wewnątrz budynków. Gips, dzięki swym naturalnym właściwościom kondensacji i oddawania pary wodnej, ma korzystny wpływ na mikroklimat pomieszczeń. Zaprawy gipsowo-wapienne to nic innego, jak zaprawa gipsowa z dodatkiem wapna hydratyzowanego. Ich właściwości i spektrum zastosowania są podobne, jak zapraw gipsowych.
Zaprawy tynkarskie
Tradycyjne zaprawy tynkarskie zaliczane są do zapraw cementowo-wapiennych. Od zapraw murarskich różnią się granulacją użytego piasku i sposobem wykonania. Dotyczy to zwłaszcza tynków zewnętrznych, które prawidłowo wykonane powinny składać się z trzech warstw – obrzutki, do której używany jest najbardziej gruboziarnisty piasek, warstwy właściwej z piasku średnioziarnistego i zewnętrznej gładzi. Taka technologia sprawia, że w tynku powstaje system coraz mniejszych kapilar odciągających z muru wilgoć i sole mineralne, co niebagatelnie wpływa na trwałość i komfort eksploatacji ścian. Trwałość elewacji z zapraw tynkarskich szacowana jest na co najmniej 60-80 lat. Pomimo, iż na rynku oferowane są dziesiątki nowoczesnych systemów elewacyjnych, tradycyjny tynk z zaprawy cementowo-wapiennej wciąż jest jednym z najpowszechniej stosowanych, ze względu na dużą uniwersalność. Można w ten sposób wykańczać ściany wewnątrz i na zewnątrz budynków, w pomieszczeniach suchych i wilgotnych oraz tynkować wszelkie podłoża mineralne (beton, cegłę, ceramikę) bez konieczności stosowania gruntów, czy preparatów adhezyjnych.
